Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), insan haklarının korunması ve geliştirilmesinde rol oynayan anayasal bir hak arama kurumu kurumdur. Anayasanın 74’ncü maddesinde herkesin, kamu denetçisine başvurma hakkına sahip olduğu belirtilerek Kamu Denetçiliği Kurumunun idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceleyeceği hüküm altına alınmıştır.
6328 sayılı Kanun ile kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu, kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak suretiyle, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmakla görevlidir.
Bu surette idarenin sadece işlem ve eylemleri değil, tutum ve davranışları kurumumuz görev alanındadır. Aynı şekilde kurumumuz sadece hukuk değil, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygunluk yönetim ilkelerine uygunluk yönünden de inceleme yapmaktadır.
Kamu Denetçiliği Kurumu, idareyle vatandaşlar arasındaki uyuşmazlıkların bağımsız aynı zamanda tarafsız bir hakem olarak çözüme kavuşturmakla görevli, geniş yetkilere sahip bir denetim organıdır. kişi hak ve özgürlüklerinin korunmasında, idarenin kötü yönetimine karşı korunma sağlanmasında ve idare ile vatandaşlar arasındaki ilişkilerin hakkaniyet çerçevesinde yürütülmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu kapsamda Kamu Denetçiliği Kurumuna insan hakları, eğitim-öğretim, sağlık, mülkiyet, çalışma ve sosyal güvenlik, mahalli idarelerce yürütülen hizmetler gibi çeşitli konu ve alanlarda başvuru yapılması mümkündür.
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 7’nci maddesinde, Başdenetçinin, birisi kadın ve çocuk hakları alanında görevlendirilmek üzere, Denetçiler arasındaki iş bölümünü düzenlemesini öngören hükmü yer almaktadır. Böylece yasa koyucunun iradesi ile kanunda kadın ve çocuk alanlarına özel bir önem atfedilmiştir. Cinsiyet ayrımcılığı, Kadınlara yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetleri, Kadına yönelik her türlü şiddet, töre ve namus cinayetleri, taciz ve istismar, Kadın ticaretinin önlenmesi, Korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç kadınlar, Kadınlara karşı nefret söylemleri ve Kadın haklarına ilişkin diğer konularda yapılan başvurular bu alanlarda görevli denetçi tarafından titizlikle incelenmektedir.
Kadın ve çocuk haklarından sorumlu Denetçilik biriminde, başvurular dışında da bu alandaki mevzuat doğrultusunda idarelerin uygulamaları şikayet mekanizması kanalıyla takip edilmekte, değerlendirilmekte, eksiklikler tespit edilerek yürütülen faaliyetlerin TBMM’ye raporlanması suretiyle kadın ve çocuğun insan haklarının korunmasına ve geliştirilmesine katkı sağlanmaktadır.
Her başvuru dosyası özelinde kadınların durumu değerlendirilerek hakları ve faydalanabilecekleri kamu hizmetleri hakkında, ilgili meslek elemanlarımız tarafından başvuranlara bilgilendirme yapılarak danışmanlık sunulmakta, Kamu hizmetlerine hızlıca erişimleri için ilgili idari birimlerle iletişime geçilerek yardım sağlanmaktadır.
Kamu Denetçiliği Kurumu’nda ilk kez Türkiye’deki kız çocukları dahil tüm çocukların, kendilerinin doğrudan başvurabilecekleri bir yapı oluşturulmuş ve KDK Çocuk web sitesi üzerinden çocuk başvuruları alınması sağlanmıştır.
Türkiye’de 18 yaş ve altı çocuklardan herhangi bir veli/vasi onayı, izni gerekmeden doğrudan başvuru alan ilk Kurum Kamu Denetçiliği Kurumudur.
Kamu Denetçiliği Kurumu, sadece başvuru üzerine değil çalıştay ve özel raporlarla da bu alanda farkındalık oluşmasına ve yaşanan sorunların gündeme alınarak çözüm için adımlar atılmasına katkı sağlayabilmektedir.
Kadının insan hakları, kadınların insan oldukları için sahip oldukları ancak kadın oldukları için daha fazla ihlale açık olan, ihlal riski daha fazla olan hakları kapsamaktadır. Nitekim bilindiği üzere Türkiye’de özellikle 2002 yılı sonrası süreçte Medeni Kanun ve Ceza Kanunu başta olmak üzere yasalardaki kadınlarla ilgili pek çok madde yeniden düzenlenmiştir. 2004 yılında Anayasa’ya “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” ifadesi eklenmiştir. 2010 yılı değişikliği ile pozitif ayrımcılık hükümlerinin eşitlik ilkesine aykırılık sayılamayacağı Anayasa’ya eklenmiştir. Türkiye zaten Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesini (CEDAW) 1985 yılında imzaladığında, sadece hukuki eşitliği değil fiili eşitliği sağlama yükümlülüğü altına girmiştir.
Ancak haklar sadece kâğıt üzerinde var olan, soyut nitelikli kavramlar değildir. Kadının insan haklarının olması gerektiği şekilde sağlanabilmesi, yasal mevzuatın ve hakların fiilen uygulanabilmesine bağlıdır. Kadınların eğitim, çalışma ve siyasal yaşamına gereğince katılımı için, toplumun tüm katmanlarıyla çaba gösterilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede kadının insan haklarının korunmasına özel bir önem veren Kamu Denetçiliği Kurumu; ülkemizde kadının insan haklarının korunması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalara katılmanın yanı sıra kadınların sosyal, ekonomik, kültürel vb. alanlardaki fırsat ve imkanlardan eşit biçimde yararlanmalarını sağlama konularındaki çalışmaları da teşvik etmektedir. Nitekim bu kapsamda; kadının, insan hakları, ve aile ile ilgili sorunlarına yönelik olarak zaman zaman sivil toplum kuruluşlarıyla da bir araya gelerek görüş ve önerilerini dinleyip yapılması ve geliştirilmesi gerekenleri gözden geçirmektedir.
Kurumumuz, idarenin, hukuka, hakkaniyete, insan haklarına ve iyi yönetim ilkelerine aykırı işlemlerine karşı bireylerin haklarını korumak, idarenin iyi işleyişini ve hizmet sunumunun kalitesini artırmak ve haklarının bilincinde olan bireylerin yetişmesini sağlamak misyonu kapsamında, şikayet başvurularını almaya başladığı 2013 yılı sonrası on iki yıldır faaliyetlerini yürütmektedir.
Ombudsman olarak dünyadaki diğer ülke örneklerine göre oldukça genç bir kurum olan Kamu Denetçiliği Kurumu, kadının insan haklarının korunması ve geliştirilmesi ile fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik çalışmalarını, Meclisimiz aldığı güçle devam edecektir.
Av. Dr. Fatma BENLİ YALÇIN Kamu Denetçisi